Әдістемелік көмек

Сынып

10 «А»

Күн         16.09.2014

Сабақ         8

Пән

Қазақстан тарихы

Сағат

1 сағат

Тақырып

§5. Қола дәуірінің сипаттамасы. §6. Қазақстан аумағындағы қола дәуірі

Мақсат

• 45 минут ішінде қола дәуірінің сызбасы мен оқулық материалы негізнде қола дәуірінің ерекшелігі  мен

кезеңделуі және осы дәуірде жасалған еңбек құралдары  туралы түсінік беру; қола дәуірінде адамның өмір сүруіне қолайлы болған Қазақстан аймақтарын анықтау, жерлеу ерекшеліктерін айқындау арқылы оқушының салыстыру, талдау, тұжырымдау қабілеттерін дамыту.

Көрнекілік

"Қазақстан тарихы" 10 сынып оқулық, қола дәуірінің сызбасы (карта),Ә. Х. Марғұлан, Қ.И. Сәтбаев портреттері

Әдіс-тәсіл:            баяндау, талдау,  топпен жұмыс, сұрақ-жауап, карточкамен жұмыс

Табыс критерийлері

А деңгейі үшін

В деңгейі үшін

С деңгейі үшін

• қола дәуірінің өтпелі кезеңдерін салыстырады;
• осы дәуірде ашылған мәдениеттердің өзара айырмашылығы мен ұқсастықтарын табады;
• аналық және аталық рудың ерекшеліктерін зерттеп, аталық рудың жерлеу дәстүріне не себепті көңіл бөлетіндігін анықтайды;
• әлеуметтік ұйым – патриархатты бүгінгі қоғаммен салыстырады және дәлелдейді;
• қола дәуірінің аймақтық ерекшеліктерін талдайды, кестеге салады, тұжырымдама жасайды.

• қола дәуірінде адамдардың алғашқы металл тапқандығы одан кейінгі даму әсерін түсіндіреді;
• тас дәуірі кезеңдері мен қола дәуірінің кезең айырмашылығын салыстырады;
• қола дәуіріне топтастыру стратегиясын жасап шығарады;
• дәуірді зерттеген ғалымдардың еңбектеріне сүйене біледі;
• қола дәуірінің тұрақтары жайында қорытынды жасайды.

• Қола дәуірін зерттеген ғалымдарды біледі;
• Қола дәуірінде өмір сүруге қолайлы болған аймақтарды атайдығ картадан көрсетеді;
• Андронов және Беғазы-Дәндібай мәдениеттерін өз бетінше салыстырады, постерге түсіреді;
• Қортындылау барысында қола дәуірінің ерекшеліктерін кестеге салады.

Ұйымдастыру кезеңі: Оқушылармен сәлемдесіп, сабаққа қатысуын, сабаққа қажетті оқу құралдарын тексеру. Жаңа сабақтың тақырыбын хабарлап, сабақтың мақсатымен таныстыру. Оқушылырды жаңа сабақты қабылдауға дайындау.

Топқа бөлу. «Үш Т: Тарихты тиянақты талдаймыз».

Өткен сабақты қайталау:

Тапсырма – 1.

І топ үшін:

• Адамның жер бетінде пайда  болуы туралы сендердің көзқарастарың қандай?
• Ч. Дарвиннің эволюциялық теориясы ақиқатқа жанаса ма? Неліктен?

ІІ топ үшін:

• Не себепті тас дәуірінде аналық рулық қауым аталық рулық қауымнан басым түсті?
• Тобырдың рулық қауымнан, жеке меншік қауымнан ерекшелігі неде?

ІІІ топ үшін:

• Энеолит кезеңінің Ботай тұрағы несімен ерекшеленеді?(сипаттама)
• Әлеуметтік ұйым формасы- тобырдың алғашқы адамдар өміріндегі рөлі қандай?

Тапсырма – 2.

Кестені толтыру, басқа топтарды таныстыру. Бір біріне сұрақ қою.

1 топ:

2 топ:

     3 топ:

ІІ кезең. Проблемалық ситуация

Венн-диаграммасын жасау. Қ.И. Сәтбаев және Ә.Х. Марғұланның портреттері негізінде оқушылар екі тұлғаны байланыстыратын ортақ  және жеке дара ерекшеліктерін  анықтайды, салыстырады, толықтырады.

Қортындылау арқылы сабақ тақырыбына шығу.

             Қола дәуірі адамзат баласы тарихында ерекше орын алады. Ал өндіріске металдан жасалған құралдардың енуі-  еңбек өнімділігін арттырды, шаруашылықтың жаңа түрлерінің пайда болуына себеп болды, жаңаша әлеуметтік қатынастарды қалыптастырды.

             Ертеде ең көне металлургияның отаны- Иран жері деп келген. Онда б.з.б 4500-4000ж. жататын мыс пен күмістен жасалған заттар табылған. Кейін Түркияның Анадолы жерінен б.з.д 7 мыңж. жататын мыс және қорғасын заттар табылды. Металлургияның ең көне орталықтарына Қазақстан жері де кіреді(Жезқазған, Қалба жоталары, Алтай қойнауы).

            Өндірісте, тұрмыста ең бірінші пайд. металл- мыс.

Тапсырма: Қола дәуірі б.з.д. ІІ мыңжылдықта басталған /постер дайындау, спикердің қорғауы/.

Қола табиғатта таза күйінде кездеспейді. Ол негізінен мыс пен қалайының қосындысы.

Қазақстанның қола дәуірі шамамен б.з.д. ХҮІІІ-ҮІІІғ.

  Алдыңғы к.(б.з.д ХҮІІІ-ХҮІғ.)          Орта кезең (ХҮ- ХІІғ.)                       Соңғы кезең(б.з.д. ХІІ-ҮІІІғ.)

Қола дәуірінің Қазақстандағы екі мәдениеті:

         1) Андронов мәдениеті - 1914ж. Оңт. Сібір жеріндегі Ачинск қ.  Андронов селосы(жер атауына байланысты аталған).1913ж. археолог Тугаринов алғаш зерттесе, 1927ж. ғалым Грязнов Батыс Қазақстан жерінен осы мәдениетке тән тұрақтарды тапқан.

         2) Беғазы-Дәндібай мәдениеті-Орталық Қазақстанда кең таралған.

Қола дәуіріндегі Орт. Қазақстан.   Орт. Қазақстанды археологиялық жағынан зерттеу 1946ж. Орт. Қазақстан археологиялық экспедициясының құрылуымен басталды. Оны ұйымдастырып, 1980ж. дейін басқарған Ә.Х. Марғұлан.

• Табылған ескерткіштер негізінде Орталық Қазақстан археологиялық экспедициясы жетекшісі академик Ә.Марғұлан 1948 жылы экспедиция алдына үш түрлі мақсат қойды: а) өңірдің отырықшы елді мекендер тарихын зерттеу (VI – VII ғасырлар); ә) патриархалдық-рулық құрылыстың ыдырау кезеңіне жататын қола және ерте темір дәуірлерінің ескерткіштерін зерттеу, оның ішінде көне кен өндірісіне терең көңіл бөлу; б) адамзаттың көне дәуірлеріндегі палеолит пен неолит кезеңін зерттеу.

Тапсырма. Топпен жұмыс. Оқулық материалын зерделеу  жолымен қола дәуірінің аймақтық ерекшеліктерін анықтау мақсатында белгіленген мәдениеттерді таныстыру:

• Кесте толтыру арқылы
• Сызбанұсқа жасау арқылы
• Символдар арқылы.

Бағалау критерийлерін экранда көрсету.

Тапсырма. Қорғау. Сұрақ қою.

Сабақты бекіту: Тарихи домино ойыны (әр топ сөздерден бүгінгі тақырыпты қорытындылайтын сөйлем шығару керек )

Үй жұмысы :

А-тобы үшін:

• Облыс көлемінде ашылған тас, қола дәуірлері ескерткіштері туралы ақпарат дайындау негізінде (ғалымдар, қорлар, ерекшеліктері, қайдан көруге болады) эссе жазу.

В-тобы үшін:

• Оқулықтағы § 5-6 материалдары негізінде карта дайындау, 3 «қапқан» сұрақтарын дайындау.

С-тобы үшін:

• §Қола дәуірінің сипаттамасы. §6. Қазақстан аумағындағы қола дәуірі .Оқу, мазмұндау. 1-3 сұрақтарға ауызш, 4-ші сұраққа жазбаша жауап дайындау.

Сабақты бағалау : оқушылардың бір-бірін бағалауы, комментарийі.